Uważnie słuchać

Pozorne počúvať

„Napnúť uši” (dosł. napiąć uszy), prawie jak napiąć mięśnie, oznacza, że ktoś chce, abyśmy uważnie słuchali.

Napnúť uši, skoro ako napnúť svaly, znamená, že niekto chce, aby sme pozorne počúvali.

Często usłyszycie to wyrażenie od swoich rodziców lub nauczycieli w szkole.

Často túto frázu začujete od rodičov alebo od učiteľov v škole.

„Napnij uszy” jest często też używane, gdy chodzi o cichy dźwięk.

Napni uši je často používané aj v prípade, že ide o tichý zvuk.

Przykłady

Príklady

Słuchaj uważnie, słyszysz to? Świerszcze ćwierkają.

Napni uši, počuješ to? Cvrčky cvrlikajú.

Wytężcie słuch i słuchajcie dobrze, ponieważ te informacje będą w następnym teście.

Napnite uši a dobre počúvajte, lebo tieto informácie budú v najbližšom teste.

Słuchaj uważnie (i uważaj), bo nie będę tego powtarzać kilka razy.

Napni uši a dávaj pozor, lebo to nebudem viackrát opakovať.

Słuchał uważnie, żeby nie przegapić ani jednego słowa.

Napol uši, aby mu neušlo ani jediné slovo.

Natrętnie nalegać

Neodbytne naliehať,
domŕzať (rečou).

Kiedy ktoś natrętnie się czegoś domaga, błaga i robi to bez przerwy, jest to czasem bardzo irytujące. Wtedy Słowacy mówią, że im rzeczona osoba „píli uši” (dosł. piłuje uszy).

Keď sa niekto úpenlivo niečoho domáha, prosíka a robí to dookola, je to niekedy veľmi otravné. Vtedy Slováci povedia, že im dotyčný píli uši.

Wynika z tego, że to często słyszą słowackie dzieci od swoich rodziców, gdy bez przerwy o coś błagają. 😀

Z toho vyplýva, že to často počujú slovenské deti od rodičov, keď dookola prosíkajú o niečo. 😀

Przykłady

Príklady

Przestań nalegać, odpowiedź brzmi: nie i kropka!

Prestaň mi píliť uši, odpoveď je nie a bodka!

Tak natrętnie nalegał, aż się zgodziłam.

Toľko mi pílil uši, až som súhlasila.

Nie słuchać

Nepočúvať

Kiedy komuś coś mówimy, a on nie słucha, ponieważ pyta o coś, co właśnie powiedzieliśmy, może na Słowacji usłyszeć wyrażenie „sedíš si na ušiach?” (dosł. siedzisz sobie na uszach?).

Keď niekomu niečo rozprávame a on nepočúva, lebo sa opýta na niečo, čo sme práve povedali, môže si na Slovensku vypočuť frázu „sedíš si na ušiach?”.

Stosuje się to również w przypadku, gdy ktoś czegoś nie zrozumiał lub źle coś usłyszał.

Používa sa aj v prípade, ak niekto niečo povedané nepochopil alebo nedobre počul.

Przykłady

Príklady

„Czy ty w ogóle słuchasz?! Właśnie powiedzieli w radiu, że jutro będzie padać”. To nie jest dobry dzień na wycieczkę.

„Sedíš si na ušiach?! Práve vraveli v rádiu, že zajtra bude pršať.” To nie je dobrý deň na výlet.

„… lwia część wyborców ma klapki na oczach i w ogóle nie słucha…” (cytat z artykułu o wyborach na Słowacji)

„…drvivá väčšina voličov má klapky na očiach a sedí si na ušiach…” (citát z článku o voľbách na Slovensku)

Młody, niedoświadczony człowiek
(ekspresywnie)

Mladý, neskúsený človek
(expresívne)

Jeśli nazwiemy kogoś „mladým uchom” (dosł. młodym uchem) lub powiemy o nim, że to wciąż jest takie (młode) ucho, mówimy o osobie, która jest albo młoda, albo młoda i niedoświadczona.

Ak niekoho nazveme mladým uchom alebo povieme o ňom, že je ešte také (mladé) ucho, hovoríme o človeku, že je buď mladý alebo mladý a neskúsený.

Wyrażenie „mladé ucho” czy nawet „ucho” jest używane tylko w odniesieniu do młodych mężczyzn lub chłopców. Nie jest używane w odniesieniu do kobiet lub dziewcząt.

Fráza mladé ucho alebo ešte ucho sa používa len na mladých mužov alebo chlapcov. Nepoužíva sa pre ženy ani dievčatá.

Przykłady

Príklady

Ivan Stodola jako młody 19-latek. (opis zdjęcia)

Ivan Stodola ako mladé 19-ročné ucho. (opis fotky)

Taki młody, niedoświadczony a już chce być szefem!

Také mladé ucho a už chce robiť šéfa!

Uważnie słuchać

Pozorne počúvať

„Som samé ucho” (dosł. jestem samym uchem) brzmi, jakby człowiek zamienił się w ucho.

Som samé ucho znie ako keby sa človek premenil na ucho.

To wyrażenie jest używane, gdy chcemy zaznaczyć, że uważnie słuchamy lub że jesteśmy bardzo ciekawi pewnych informacji.

Táto fráza sa používa, keď chceme naznačiť, že pozorne počúvame alebo že sme veľmi zvedaví na nejaké informácie.

Przykłady

Príklady

Zamieniam się w słuch, jak wypadła randka?

Som samé ucho, ako dopadlo rande?

Dołączcie do dyskusji! Zamieniamy się w słuch! Interesuje nas wasza opinia.

Zapojte sa do diskusie! Sme samé ucho! Váš názor nás zaujíma.

Usłyszeć nieprzyjemny lub nielubiany dźwięk czy frazę

Počuť nepríjemný alebo neobľúbený zvuk či frázu

Trhať alebo ťahať uši (dosł. rwać albo ciągnąć uszy) w tym przypadku jest związane z określonym dźwiękiem i konkretną osobą.

Trhať alebo ťahať uši v tomto prípade je viazané na konkrétny zvuk a konkrétnu osobu.

Oznacza to, że tej osobie się to nie podoba, a nawet denerwuje ją jakiś dźwięk lub wyrażenie.

Znamená to, že táto osoba neobľubuje alebo ju dokonca nejaký zvuk či slovné vyjadrenie priam dráždi.

Na przykład typowo bywa to zgrzytanie kredy podczas pisania na tablicy.

Napríklad typicky to býva škrípanie kriedy pri písaní na tabuľu.

Ludzi, którym zależy na poprawnym języku, drażni slang.

Ľuďom, ktorí si potrpia na spisovnú reč, trhá uši slang.

Każdy z nas ma swój dźwięk lub słowo, które mu „rwą” lub „ciągną” uszy.

Každý z nás má svoj zvuk či slovo, ktoré mu trhajú resp. ťahajú uši.

Jaki jest ten wasz?

Aký je ten váš?

Przykłady

Príklady

„Máte už rúšky?” Wierzcie mi, niektórych ludzi to naprawdę drażni. (fragment artykułu, poprawnie mówi się „Máte už rúška?”, ponieważ słowo „rúško” jest rodzaju nijakiego, nie żeńskiego)

„Máte už rúšky?“ Verte mi, niektorým ľuďom to naozaj trhá uši. (úryvok z článku, spisovne je „Máte už rúška?”, lebo slovo rúško ma stredný rod, nie ženský)

„Idem vonka” drażni Julkę. W końcu poprawnie się mówi: „Idem von”.

„Idem vonka” trhá uši Julke. Predsa spisovne sa vraví: „Idem von.”

Nie gwiżdż! Drażni mnie to!

Nepískaj! Trhá mi to uši!

1. Być winnym czemuś

1. Byť vinný za niečo

Jak się to u nas na Słowacji mówi, jak ktoś jest w czymś zamieszany, to ma swoje za uszami. Ktoś może nawet powiedzieć, że ma za uszami porządny brud.

Ako sa u nás na Slovensku vraví, keď je niekto v niečom namočený, tak má za ušami. Niekto dokonca povie, že má riadne špiny za ušami.

Innymi słowy, dana osoba popełniła przestępstwo lub coś, co społeczeństwo uważa za niedopuszczalne, nieładne.

Inak povedané, dotyčný vykonal nejaký zločin alebo niečo čo je spoločnosťou brané ako neprijateľné, nepekné.

Przykłady

Príklady

Wie, że ma swoje za uszami i dlatego chce się upewnić, żeby nikt nie mógł go sprawdzić.

Vie, že má za ušami a takýmto spôsobom si chce zabezpečiť, aby ho nikto nemohol vyšetrovať.

Miał swoje za uszami, więc uciekł za granicę.

Mal za ušami, tak utiekol do zahraničia.

2. Być przebiegłym, pomysłowym

2. Byť prefíkaný, vynaliezavý

Według słownika frazeologicznego ma też drugie znaczenie – być przebiegłym.

Podľa frazeologického slovníka má aj druhý význam, byť prefíkaný.

Julka słyszy to po raz pierwszy i nie znalazła zastosowania w tym sensie w żadnym artykule w sieci. Ciekawe.

Julka to počuje prvý raz a nenašla v žiadnom článku na webe využitie v tomto zmysle. Zaujímavé.

Przykłady

Príklady

Brat cioteczny jest pomysłowy, zarabia miliony.

Bratanec má za ušami, zarába milióny.

Ten, kto jest przebiegły, nie zginie.

Ten, kto má za ušami, ten sa nestratí.

Wymierzyć / dostać policzek

Dať / dostať facku

Słownik definiuje słowo „zaucho” jako ostre, mocne uderzenie dłonią w twarz, w policzek.

Slovník definuje slovo zaucho ako prudký, rázny úder dlaňou po tvári, po líci.

Używa się go często w języku słowackim z czasownikami *„streliť” (strzelić) lub *„vylepiť” (rozlepić) zamiast „dať”. Wszystkie opcje są poprawne. Mam na myśli gramatycznie. 😀
*zadać cios (ekspresywnie)

Často sa v slovenčine používa aj so slovesami *streliť alebo *vylepiť namiesto dať. Všetky možnosti sú správne. Teda myslím gramaticky. 😀
* dať úder (expresívne)

Przykłady

Príklady

Krzyczał do niego uwłaczające słowa, więc wymierzył mu policzek.

Vykrikoval na neho hanlivé slová, tak mu vylepil zaucho.

Dostałem policzek, bo pyskowałem.

Dostal som zaucho, lebo som odvrával.

Wszystko dobrze słyszeć

Všetko dobre počuť

Wyrażenie „mať veľké” lub „tenké uši” (dosł. mieć wielkie lub cienkie uszy) jest używane, gdy ktoś słyszy aż zbyt dobrze. Oznacza to, że słyszy to, czego nie powinien. 😀

Fráza mať veľké alebo tenké uši sa používa v prípade, že niekto počuje až príliš dobre. Teda, že počuje, aj čo by nemal. 😀

Przykłady

Príklady

Ciekawość ma wielkie uszy.

Zvedavosť má veľké uši.

Nie miej długich uszu! Nie przysłuchuj się cudzej rozmowie.

Nemaj veľké uši! Nenačúvaj cudzím rozhovorom.

Nie postrzegać sensu wypowiedzi słuchanej osoby przez brak skupienia

Pre nesústredenosť nevnímať zmysel počutého

Słyszę dźwięk, ale nie odbieram treści, tak też można powiedzieć.

Počujem zvuk ale nevnímam obsah, i tak by sme mohli povedať.

To wyrażenie jest bardzo podobne do jego polskiego odpowiednika o tym samym znaczeniu.

Táto fráza sa veľmi ponáša na jej poľskú verziu s rovnakým významom.

W Polsce mówi się: „Jednym uchem słuchać, a drugim wypuszczać”.

Poliaci vravia: „Jednym uchem słuchać, a drugim wypuszczać”. (Jedným uchom počúvať a druhým vypúšťať.)

Przykłady

Príklady

Wyjaśniam mu coś tutaj przez godzinę, a on jednym uchem słucha, a drugim wypuszcza, niczego nie zapamiętał.

Ja mu tu hodinu niečo vysvetľujem a on jedným uchom dnu a druhým von, nič si nezapamätal.

Na próżno zabraniacie czegoś dzieciom, zawsze jednym uchem słuchają, a drugim wypuszczają.

Darmo deťom niečo zakazujete, to je vždy jednym ucho dnu a druhym von.

Żart (czarny humor)

Žart (čierny humor)

Co jednym uchem wejdzie do głowy, a drugim wyjdzie, ale i tak w głowie zostanie?
– Kilof.

Čo jedným ucho vlezie dnu a druhým von a predsta zostane v hlave?
– Krompáč.

Słuchać bez zainteresowania lub słuchać nieuważnie

Počúvať bez záujmu alebo počúvať nepozorne

Te dwa wyrażenia są używane, gdy ktoś słucha tylko w połowie. Nie poświęca się w pełni słuchaniu.

Tieto dve frázy sa používajú, ak niekto počúva len polovične. Nevenuje počúvaniu plnú pozornosť.

Wychwyci tu i ówdzie kilka słów, ale nie zrozumie sedna rozmowy. Dzieje się tak często, ponieważ zwraca uwagę na coś innego.

Zachytí zopár slov tu i tam ale zmysel rozhovoru mu ujde. Často sa to deje preto, že venuje svoju pozornosť ešte niečomu inému.

Przykłady

Príklady

Wytłumaczyłem mu całą trasę, ale i tak się zgubił. Najwyraźniej nie słuchał uważnie.

Celú trasu som mu vysvetlil, no i tak zablúdil. Zjavne počúval len jedným uchom.

Jak zwykle nie słuchałam w pełni i przytakiwałam głową, historyjki o tej okropnej teściowej znam już na pamięć.

Ako obvykle, počúvala som len na jedno ucho a pritakávala, historky o jej hroznej svokre už poznám naspamäť.

Dobrze sobie zapamiętać

Dobre si zapamätať

Jeśli ktoś powie nam, abyśmy sobie coś „zapísali za uši” (dosł. zapisali za uszy), mówi nam, że mamy coś sobie dobrze zapamiętać.

Ak nám niekto povie, aby sme si niečo zapísali za uši, hovorí nám, že si máme niečo dobre zapamäť.

Z tym wyrażeniem często się spotykają słowackie dzieci, którym zdesperowani rodzice (lub nauczyciele) ciągle coś powtarzają, a dzieci nadal postępują inaczej.

S touto frázou sa často stretajú slovenské deti, ktorým zúfalí rodičia (alebo učitelia) neustále niečo opakujú a deti stále robia inak.

I tak przy kolejnym ostrzeżeniu rodzic często dodaje z mocnym tonem głosu, aby dziecko zapisało to sobie za uszy.

A tak pri ďalšom upozornení rodič dodá často s výrazným tónom hlasu, aby si to dieťa zapísalo dobre za uši.

Ale ktokolwiek inny może zetknąć się z tym zwrotem, gdy jest oskarżony, że robi albo nie robi coś, o czym został już poinformowany. Spodziewajcie się gniewnego tonu. 🙂

No s touto frázou sa môže stretnúť aj ktokoľvek iný, keď je mu vyčítané, že niečo o čom bol už informovaný, aby nekonal, stále koná alebo opačne. Očakávajte hnevlivý tón. 🙂

Przykłady

Príklady

Zapamiętaj to sobie, jeśli znowu się spóźnisz, zostaniesz zwolniony.

Zapíš si za uši, že ak ešte raz budeš meškať, dostaneš výpoveď.

Nie jestem twoją matką ani służącą, zapamiętaj to sobie raz na zawsze!

Ja nie som tvoja matka ani tvoja slúžka, už si to raz a navždy zapíš za uši!

Uważajcie, co mówicie i gdzie to mówicie. Nigdy nie wiecie, kto słucha.

Pozor na to, čo hovoríte a kde to hovoríte. Nikdy neviete, kto načúva.

Kto nie znałby tego wyrażenia? Jeśli coś jest super tajne, lepiej szeptajcie.

Kto by nepoznal túto frázu? Ak je niečo super tajné, radšej šepkajte.

Nie chcecie przecież, aby informacja trafiła do niewłaściwych uszu. 😉

Nechcete predsa, aby sa informácia dostala do nesprávnych uší. 😉

Przykłady

Príklady

– Wyobraź sobie, ta sąsiadka obok…
– Ćśś, ściany mają uszy… lepiej mi to szepnij.

– Predstav si, tá suseda od vedľa…
– Pssst, steny majú uši…. radšej mi to pošepkaj.

Uważaj na to, o czym mówisz w mieszkaniu teściowej. Tam nawet ściany mają uszy.

Pozor na to, o čom rozprávaš vo svokrinom byte. Tam aj steny majú uši.

Być bardzo zakochanym

Byť veľmi zamilovaný (al. zaľúbený)

Unosi się metr nad ziemią na różowej chmurce i przez cały dzień ma radosny wyraz na twarzy, trochę jak pod wpływem narkotyków…

Vznáša sa meter nad zemou na ružovom obláčiku a na tvári ma celý deň blažený výraz, trochu ako zdrogovaný…

Wszyscy wiemy, jak wygląda i zachowuje się świeżo zakochana osoba. Można powiedzieć też krócej – „je v tom až po uši” (dosł. jest w tym aż po uszy).

Všetci vieme ako vyzerá a správa sa čerstvo zaľúbený človek. Skrátene môžeme povedať aj – je v tom až po uši.

Przykłady

Príklady

To dla kobiety robi tylko zakochany po uszy facet!

Toto pre ženu robí iba po uši zamilovaný chlap!

Jesteś w nim zakochana po uszy! Za każdym razem, gdy go widzisz, całkowicie się rumienisz.

Si do neho až po uši! Vždy keď ho vidíš, úplne sa červenáš.

Ukarać kogoś

Potrestať niekoho

Jeśli fizycznie złapiecie kogoś i pociągniecie go za uszy, to prawdopodobnie coś zrobił i to jest kara.

Ak fyzicky niekoho chytíte a vyťaháte za uši, je zrejme že niečo vykonal a toto je trest.

Jednak tego wyrażenia można również użyć w znaczeniu przenośnym, gdy chcemy ekspresywnie wyrazić, że chodzi o ukaranie kogoś.

No táto fráza sa dá použiť aj v prenesenom význame, keď chceme expresívne vyjadriť, že ide o potrestanie niekoho.

Przykłady

Príklady

Jeśli to się powtórzy, natrę ci uszy!

Ak sa to ešte raz zopakuje, vyťahám ťa za uši!

Jajaj, dałabym mu w kość, gdyby mi to zrobił.

Jajaj, vyťahala by som ho za uši, keby mne toto urobil.

Dręczyć kogoś lub naprzykrzać się komuś

Trápiť niekoho alebo obťažovať niekoho niečim

Wyobraźcie sobie, że ktoś wam w nieskończoność mówi coś, co jest dla was nieprzyjemne.

Predstavte si, že vám niekto donekonečna hovorí niečo, čo je vám nepríjemné.

Albo nie może wam czegoś wybaczyć, zapomnieć o czymś. Bez przerwy wraca do czegoś z przeszłości i wciąż wam o tym opowiada.

Alebo vám nevie niečo odpustiť, zabudnúť. Dookola sa vracia k niečomu z minulosti a neustále vám o tom rozpráva.

Przykłady

Príklady

Cała rodzina już od lat mnie dręczy, abym się wreszcie ożenił.

Celá rodina mi už roky obhrýza uši, aby som sa konečne oženil.

Przez całe życie naprzykrzał mi się swoimi wymyślonymi doświadczeniami.

Celý život mi obhrýzal uši svojimi vymyslenými zážitkami.

1. Ukazovať somárske uši = szydzenie z kogoś (symbol głupoty)

1. Ukazovať somárske uši = posmievať sa niekomu (symbol hlúposti)

Kiedy mówimy, że ktoś pokazuje „somárske uši”, oznacza to, że szydzi.

Keď povieme, že niekto ukazuje somárske uši, znamená to, že sa posmieva.

Nie musi to koniecznie oznaczać, że naprawdę je pokazuje tak jak na zdjęciu, czyli jak robią to dzieci, ale można tego również użyć w przenośni.

Nemusí to znamenať, že ich reálne ukazuje ak na obrázku, teda ako to robia deti, ale rovnako sa to môže použiť obrazne.

Przykłady

Príklady

Rząd po raz kolejny pokazał nam uszy osła, ponownie ustanawiając sobie wyższe pensje.

Vláda nám opäť ukázala somárske uši, opäť si odsúhlasila vyššie platy.

Pokazywał mu język i pokazywał mu uszy osła.

Vyplazoval na neho jazyk a ukazoval mu somárske uši.

2. Ośle uszy = (przen.) zagięte rogi książek, zeszytów itp.

2. Somárske uši = (pren.) ohnuté okraje kníh, zošitov a pod.

Oślimi uszami nazywamy uszkodzone, zagięte (odstawające) rogi i krawędzie zeszytów, książek czy innych druków.

Somárskymi ušami nazývame poškodené ohnuté (odstávajúce) okraje na stránkach zošitov, kníh či iných tlačovín.

W tym drugim znaczeniu wyrażenie używane jest też w języku polskim – ośle uszy.

V tomto druhom význame sa používa aj v poľštine – ośle uszy.

Przykłady

Príklady

W ogóle nie doceniasz tej starej książki! Spójrz na te ośle uszy!

Vôbec si tú starú knihu neceníš! Pozri na tie somárske uši!

Na ciekawych stronach robię ośle uszy.

Na zaujímavých stránkach si robím somárske uši.

Być bardzo zdziwionym

Byť veľmi prekvapený

Dobrze znane i jasne wyrażenie sugeruje, że ktoś usłyszał informację, która albo go bardzo zaskoczyła, albo po prostu nie może uwierzyć, że jest prawdziwa.

Veľmi známa a jasná fráza naznačuje, že si niekto vypočul informáciu, ktorá ho buď veľmi zaskočila alebo jednoducho nemôže uveriť, že je to pravda.

Przykłady

Príklady

Kiedy powiedziała mi, że chce rozwodu, nie mogłem uwierzyć własnym uszom.

Keď mi oznámila, že chce rozvod, neveril som vlastným ušiam.

– Jak się czułaś, słysząc swoje imię jako zwycięzcę loterii?
– Nie mogłam uwierzyć własnym uszom!

– Aký to bol pocit, počuť svoje meno ako výhercu lotérie?
– Nemohla som uveriť vlastným ušiam!

Za późno żałować za czymś, czego już nie można naprawić.

Neskoro banovať za niečim, čo sa už nedá napraviť.

Jeśli ktoś wielokrotnie zachowuje się ryzykownie lub źle, może się to w końcu na nim zemścić.

Ak sa niekto opakovane správa riskantne či nedobre, môže sa stať, že sa mu to nakoniec vypomstí.