Choć wyraźnie przypomina Słowakom i Czechom czeską literę Ř, to brzmi zupełnie inaczej.

Hoci Slovákom a Čechom nápadne pripomína české písmeno Ř, číta sa úplne inak.

Polskie RZ wywodzi się z języka prasłowiańskiego, wspólnego przodka wszystkich języków słowiańskich.

Poľské RZ pochádza z praslovanského jazyka, spoločného predka všetkých slovanských jazykov.

W zamierzchłych czasach, gdy wszyscy Słowianie żyli blisko siebie, znak ten był zmiękczonym znakiem R.

V staroveku, keď všetci Slovania žili blízko pri sebe, bol tento zvuk zmäkčeným písmenom R.

Wymowa zbliżona była do polskiego RI.

Výslovnosť bola blízka poľskej slabike RI, ktorá sa vyslovuje mäkko. V poľštine i zmäkčuje všetky spoluhlásky (v slovenčine len d, t, n, l), preto treba túto slabiku čítať ako mäkké ri („rji”).

W języku polskim różnica między RI a RY jest słyszalna. Posłuchajcie nagrania dla porównania.

V poľštine je počuteľný rozdiel medzi RI a RY. Vypočujte si nahrávku pre porovnanie.

Co ciekawe, w języku słowackim znak ten stale występuje, choć również spotkać się można z połączeniem R+E albo R+A.

Je zaujímavé, že v slovenčine sa tento zvuk stále vyskytuje, aj keď môžete sa stretnúť aj so spojením R + E alebo R + A.

Chociaż zgłoska RI występuje w języku słowackim do dziś, nie brzmi ona tak miękko, jak w przeszłości.

Hoci sa v slovenčine slabika RI nachádza aj dnes, neznie tak mäkko ako v minulosti.

Ponadto zgłoski RI (korisť – zdobycz) i RY (ryba) brzmią tak samo w języku słowackim. Jedyna różnica występuje w pisowni.

Navyše v slovenčine znejú slabiky RI (korisť) a RY (ryba) rovnako. Rozdiel je len pri písaní.

Na przestrzeni dziejów znak ten w języku polskim zmieniał się i prawdopodobnie przykładowe słowo „rzeka” mogło brzmieć następująco w różnych okresach:

V priebehu histórie sa tento zvuk v poľštine menil a pravdepodobne príkladné slovo „rzeka“ (rieka) mohlo v rôznych obdobiach znieť takto:

Dla jeszcze lepszego porównania różnicy zobaczmy przykłady słów w języku prasłowiańskim oraz dzisiejszych polskim i słowackim.

Pre ešte lepšie porovnanie rozdielu si pozrime príklady slov v praslovančine a v dnešnej poľštine a slovenčine.

Prasłowiański
–
Praslovančina

Polski
–
Poľština

Słowacki
–
Slovenčina

rěka

rzeka

rieka

rědъkъ

rzadki

zriedkavý

britva

brzytwa

britva

věriti

wierzyć

veriť

gribъ

grzyb

hríb

Ale…

Ale…

rěpa

rzepa

repa

měriti

mierzyć

merať

Zazwyczaj RZ wymawiane jest jak Ż.

Zvyčajne sa RZ vyslovuje ako písmeno Ž.

Tak naprawdę znaki te w wymowie nie różnią się w ogóle.

V skutočnosti sa výslovnosť týchto písmen vôbec nelíši.

Występowanie różnicy w pisowni ma w dzisiejszej standardowej polszczyźnie raczej tylko powody etymologiczne.

Výskyt pravopisného rozdielu v dnešnej spisovnej poľštine má skôr len etymologické dôvody.

Może się zdarzyć, że zupełnie różne słowa brzmią zupełnie tak samo, właśnie przez jedność wymowy RZ-Ż.

Môže sa stať, že úplne odlišné slová budú znieť úplne rovnako, práve kvôli jednote vo výslovnosti RZ a Ż („Ž”).

No właśnie – może i morze, jeden z najczęstszych przykładów.

Presne tak – może (možno) i morze (more) je jeden z najčastejších príkladov.

Jednak nie jest to kłopot, ponieważ kontekst zawsze pomoże zrozumieć sens wypowiedzi.

To však nie je problém, pretože kontext vždy pomôže pochopiť význam výroku.

Przykłady

Príklady

Też w przypadku RZ obowiązuje ubezdźwięcznienie, dlatego w niektórych słowach brzmi jak SZ zamiast Ż.

Aj pri RZ funguje spodobovanie, preto v niektorých slovách znie ako Š namiesto Ž.

RZ wymawiane jest jako SZ, gdy znajduje się na końcu słowa i kolejne słowo nie zaczyna się znakiem dźwięcznym lub gdy jest w pobliżu bezdźwięcznego znaku (p, t, c, ć, cz, k, f, s , ś, sz).

RZ sa vyslovuje ako Š, keď sa nachádza na konci slova a nasledujúce slovo sa nezačína znelou hláskou alebo keď je blízko neznelej hlásky (p, t, c, ć, cz, k, f, s , ś, sz).

Powodem jest to, że RZ odpowiada dźwięcznemu Ż, a jego bezdźwięczna para to właśnie SZ.

Dôvodom je to, že RZ zodpovedá znelému Ž a jeho neznelý pár je práve Š.

Przykłady

Príklady

Dla osób uczących się języka może to być mylące, jednak w niektórych słowach RZ nie jest wymawiane jako Ż, ale jako dwa osobne znaki.

Pre študentov poľštiny to môže byť mätúce, avšak v niektorých slovách sa RZ nevyslovuje ako Ž, ale ako dve samostatné písmená (doslovne ako napísané).

Przykłady

Príklady

Pomińmy ostatni przykład i wyjaśnijmy sobie dwa pierwsze wyrazy.

Vynechajme posledný príklad a vysvetlime si prvé dva výrazy.

Powodem, dlaczego te słowa wymawia się inaczej, jest ich pochodzenia z prasłowiańskiego słowa morzъ (mróz) i młodszego czasownika mьrzěti (zamarzać, nienawidzić, czuć odrazę/niechęć).

Dôvod, prečo sa tieto slová vyslovujú odlišne, je ich pôvod z praslovanského slova morzъ (mráz) a mladšieho slovesa mьrzěti (mrznúť, nenávidieť, cítiť nechuť / odpor).

Wyjątkami są również słowa z przedrostkami cyber-, hiper-, super-.

Výnimkou sú aj slová s predponami cyber-, hiper-, super-.

Na przykład

Napríklad